Οι νότιοι λόφοι, των Μουσών και των Νυμφών, στα δυτικά του βράχου της Ακρόπολης, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορική διαδρομή της αρχαίας Αθήνας. Άρχισαν να κατοικούνται στα αρχαϊκά χρόνια καθώς αναπτύχθηκαν εκεί οι δύο γνωστοί αρχαίοι δήμοι της Μελίτης και της Κοίλης. Κατά τον 5ο και 4ο αι. πκχ. οι δήμοι αυτοί εξελίχθηκαν σε κέντρο επικοινωνίας και εμπορίου και γνώρισαν μεγάλη οικονομική ανάπτυξη όταν συνδέθηκαν, μέσω των Μακρών Τειχών, με τα λιμάνια του Φαλήρου και του Πειραιά.
1. Πνύκα
2. Ιερό Πανός
3. Ιερό Μειλιχίου Διός
4. Ιερό Νυμφών
5. Διατείχισμα
6. Δίπυλο Υπέρ των Πυλών
7. Κιμώνεια Μνήματα
8. Συνοικία Κοίλης
9. Οδός Κοίλης
10. Φυλακή του Σωκράτη
11. Μνημείο Φιλοπάππου
12. Ηρώο Μουσαίου
13. Προϊστορική οικία
14. Κρήνη Καλλιρρόη
15. Επτάθρονο
1. Πνύκα
• Χώρος του ακροατηρίου. • Το Βήμα.<
• Μεγάλος αναλημματικός τοίχος. • Το ιερό του Διός Υψίστου.
Η Πνύκα, μεταξύ του λόφου Νυμφών και του λόφου Μουσών,ήταν η θέση όπου συγκαλείτο η Εκκλησία του Δήμου, η συνέλευση των Αθηναίων, από τον 6ο αιώνα μέχρι το τέλος του 4ο αι. πκχ.
Το μνημειώδες συγκρότημα του χώρου της Πνύκας αποτελούσε σπουδαίο ιερό χώρο, αφιερωμένο στον «Πατέρα ανδρών τε θεών», τον Δία, που θεωρείτο μέγας προστάτης του αθηναϊκού πολιτεύματος.
Η Πνύκα παρουσιάζει τρεις οικοδομικές φάσεις, η σημερινή του μορφή είναι η Πνύκα ΙΙΙ, 338-325 πκχ., και αποτελείται από των κυκλώπειων διαστάσεων αναλημματικό τοίχο, τον χώρο του ακροατηρίου, τις λαξευμένες στο βράχο επιφάνειες των δύο ανδήρων, το ιστορικό Βήμα, τις Στοές, το Βωμό του Αγοραίου Διός, το ιερό του Διός Υψίστου και το Θεσμοφόριο.
Από το «Βήμα» αυτού του ιερού χώρου αγόρευσαν σπουδαίοι πολιτικοί, στρατηγοί και ρήτορες όπως ο Θεμιστοκλής, ο Περικλής, ο Δημοσθένης, ο Αισχίνης κά.
Από το τέλος του 4ου αιώνα ο χώρος παρέμενε μόνο ιερός, αφού οι συνελεύσεις των Αθηναίων μεταφέρθηκαν στο Διονυσιακό θέατρο.
2. Ιέρο Πανός
Ένα άγνωστο σπηλαιώδες ιερό στις βορειοανατολικές παρυφές του λόφου της Πνύκας, με εντυπωσιακή ανάγλυφη παράσταση Πανός και Νύμφης.
3. Ιερό Μειλιχίου Διός
Ιερό του Μειλιχίου Διός στην οδό Οτρυνέων.
4. Ιερό των Νυμφών
Το υπαίθριο Ιερό των Νυμφών, σε βραχώδες έξαρμα στο λόφο των Νυμφών μπροστά στο κτήριο του Αστεροσκοπείου (1842), ταυτίζεται από χαραγμένη επιγραφή στο βράχο «ΗΙΕΡΟΝ ΝΥΜΦ ΔΕΜΟ» (μέσα 5ου αι. πκχ.).
Στο βορειοανατολικό πρόβολο του λόφου από αρχαϊκή επιγραφή (6ος αι. πκχ.) πάνω στο βράχο εντοπίζεται το αρχαϊκό ιερό του Διός, στο οποίο αποδίδονται οι λαξευμένες κατασκευές στο βράχο.
5. Διατείχισμα
Το Διατείχισμα κατασκευάστηκε τον 4ο αι. πκχ. στα υψώματα των λόφων (συνολικό μήκος 900 μ), για την αντιμετόπηση του Μακεδονικού κινδύνου και διαθέτει πολλούς πύργους και δύο πύλες, τις «Μελιτίδες» στα βόρεια και το «Δίπυλο υπέρ των Πυλών» στα νότια. Διατηρήθηκε με πολλές επισκευές έως και τον 12ο αι. κχ.
Η κατασκευή του μείωσε την έκταση της πόλης και οδήγησε στη σταδιακή εγκατάλειψη των δυτικών συνοικιών και τη μετατροπή τους σε εκτεταμένο νεκροταφείο.
Το αποκατασταθέν τμήμα του Διατειχίσματος βρίσκεται στην περιοχή της Ανατολικής Στοάς της Πνύκας.
6. Δίπυλο υπέρ των Πυλών
Η νότια πύλη του Διατειχίσματος πήρε το όνομά της «Δίπυλο υπέρ των Πυλών» από μία αρχαία επιγραφή.
Ανατολικά της Πύλης υπήρχε ένας μικρός ναός εφιερομένος στον Αίαντα ή τους Ηρακλή και Δήμο, τους προστάτες των Πυλών.
Στον μεσαίωνα οι χριστιανοί καταστρέφοντας την αρχαία θρησκεία αντικατέστησαν τους προστάτες θεούς με τον στρατιωτικό άγιο Δημήτριο και του έκτισαν την εκκλησία του Λουμπαρδιάρη.
Από το «Δίπυλο υπέρ των Πυλών» κοντά στην εκκλησία του άγιου Δημήτριου Λουμπαρδιάρη, σε μεγάλο μέρος καλυμένο από τις διαμορφώσεις του χώρου από τον αρχιτέκτονα Πικιώνη σήμερα είναι ορατά τα λείψανα του νότιου πύργου της Πύλης.
7. Κιμώνεια Μνήματα
Δίδυμο ταφικό μνημείο, δυτικά του «Διπύλου υπέρ των Πυλών», λαξευμένο στον φυσικό βράχο, απαρτιζόμενο από δύο λάρνακες που χωρίζονται μεταξύ τους από έναν στενό τοίχο.
Σύμφωνα με επιγραφή (3ος αι. πκχ.) χαραγμένη στο επάνω μέρος του ανοίγματος, ο τάφος ανοίκε σε κάποιον Ζωσιμιανό.
Η παράδοση ταυτίζει το μνημείο με τα «Κιμώνεια Μνήματα», τον τάφο δηλαδή του Ολυμπιονίκη Κίμωνα, πατέρα του Μιλτιάδη και του συγγενή του του ιστορικού Θουκυδίδη, οι οποίοι τάφηκαν κοντά στην «δια Κοίλης οδό».
8. Συνοικία Κοίλης
Η συνοικία Κοίλης, ένα πυκνότατο οικιστικό πλέγμα στη χαράδρα ανάμεσα στο λόφο των Μουσών και την Πνύκα, καθοριζόταν από την «διά Κοίλης Οδό».
Στους κλασικούς χρόνους ο δήμος της Κοίλης αποτέλεσε έναν από τους πλέον πολυσύχναστους των Αθηνών, ο οποίος απέκτησε μεγάλη εμπορική κίνηση διότι απ’ αυτόν διέρχονταν σημαντικοί οδικοί άξονες μέσω δύo πυλών του Θεμιστόκλειου Τείχους, που συνέδεαν την περιοχή του Άστεως με το Φάληρο και τον Πειραιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεγάλης εμπορικής και οδικής αρτηρίας αποτελεί η γνωστή από τον Ηρόδοτο ‘«διά Κοίλης οδός».
9. Οδός Κοίλης
Η αρχαία οδός σε μήκος 500 μ περίπου, ακολουθούσε το φυσικό ανάγλυφο της χαράδρας μεταξύ των λόφων των Μουσών και της Πνύκας, ήταν διπλής κατεύθυνσης και είχε πλάτος από 3,50 έως 8,50 μ.
10. Φυλακή του Σωκράτη
Η λαξευμένη κατασκευή στον βράχο, στα δυτικά του λόφου των Μουσών, ανήκει σε ένα διόροφο ή τριόροφο οικοδόμημα όπως συμπεραίνεται από τις δοκοθήκες στο μέτωπο του βράχου.
Τα ξύλινα δοκάρια συγκρατούσαν το πρόσθιο τμήμα της οικοδομής που ήταν κτιστό με λιθοδομή και ξύλα.
Στην πρόσοψη του κτιρίου υπάρχουν υδραγωγοί οι οποίοι συνδέονται με τους αγωγούς που υπάρχουν στο εξωτερικό δάπεδο.
Η λαξευτή κλίμακα εξυπηρετούσε την επικοινωνία με τα υψηλότερα επίπεδα του πρανούς.
Το λαξευτό τμήμα του οικοδομήματος αποτελείται από τρία δωμάτια και μία δεξαμενή στο βάθος.
Το τρίχωρο σπήλαιο του Λόφου των Μουσών, γνωστό ως «Φυλακές του Σωκράτους», ήταν το ενδιαίτημα των Μοιρών. Εκεί οι κοπέλες εναπέθεταν «μειλίγματα», δηλαδή γλυκό με μέλι, και τραγουδούσαν προσπαθώντας από κάποιον οιωνό να μαντέψουν το όνομα του μέλλοντος συζύγου τους.
11. Μνημείο Φιλοπάππου
Ταφικό του μνημείο που ανέγειρε τον 2ο αι. κχ., στην κορυφή του λόφου των Μουσών, ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Φιλόπαπππος (65-116 κχ.), πρίγκιπας από την Κομμαγηνή της Άνω Συρίας και ευεργέτης της Αθήνας.
Το μνημείο είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και υψώνεται πάνω σε πώρινη (πέτρινη) κρηπίδα. Η μνημειώδης καμπύλη πρόσοψη του, είναι στραμμένη στην Ακρόπολη και διαρθρώνεται σε δύο ζώνες.
Στην ανώτερη ζώνη υπάρχουν τρεις βαθιές κόγχες, στις οποίες είναι τοποθετημένα αγάλματα καθιστών μορφών. Στην αριστερή κόγχη παριστάνεται ο παππούς του Αντίοχος, στην κεντρική διασώζεται το ακέφαλο άγαλμα του Φιλόπαππου που κάθεται σε θρόνο και στην δεξιά, απεικονίζονταν (τώρα δεν υπάρχει) ο ιδρυτής της δυναστείας του Σελευκιδών, ο Βασιλιάς Σέλευκος Αντιόχου Νικάτωρ.
Στην κατώτερη ζώνη αναπτύσσεται ζωφόρος στην οποία απεικονίζεται ο Φιλόπαππος σε άρμα με συνοδεία ραβδούχων.
Στην πίσω πλευρά του μνημείου υπήρχε ο ταφικός θάλαμος με μορφή ναΐσκου που εμπεριείχε τη σαρκοφάγο του.
Το μνημείο σωζόταν ακέραιο ως τον 15ο αιώνα, αλλά καταστράφηκε σταδιακά από βανδαλισμούς και φυσικά φαινόμενα.
12. Ηρώο Μουσαίου
Κοντά στην κορυφή του λόφου και ακριβώς κάτω από το μνημείο του Φιλοπάππου είναι ο χώρος που ο ποιητής Μουσαίος έζησε, δίδαξε και τάφηκε.
Στον χώρο υπάρχει μία διαμορφωμένη πλατεία με λαξεύσεις στον φυσικό βράχο.
Οι κόγχες στις οποίες υπάρχουν θρανία, βάθρα αγαλμάτων και τράπεζες προσφορών ανοίκουν στο Ταφικό Ηρώο του Μουσαίου.
Ο Μουσαίος ήταν γιος του Ορφέα και τελετάρχης στα Ελευσίνια μυστήρια, την εποχή που ο Ηρακλής έλάβε μέρος στα Ελευσίνια λίγο πριν πραγματοποιήσει τον 11ο άθλο του.
Λοιπά μνημεία
13. Προϊστορική οικία
14. Κρήνη Καλλιρρόη
15. Επτάθρονο
13. Προϊστορική οικία
Προϊστορική οικία κοντά στο Ιερό του Πανός.
14. Κρήνη Καλλιρρόη
Η Κρήνη Καλλιρρόη είναι ένα πλήρες συγκρότημα κρήνης, δεξαμενών και αγωγών, στην ανατολική πλαγιά του Λόφου της Πνύκας, που παρέμεινε σε χρήση τουλάχιστον μέχρι την εποχή του Αδριανού, όπως αποδεικνύεται από το ψηφιδωτό δάπεδο.
15. Επτάθρονο
Επτάθρονο, σημείο που είχε πιθανόν το ρόλο δικαστηρίου ή βουλευτηρίου.
Επιλογές :
Αρχική σελίδα : Αρχαιολογικοί χώροι της Αθήνας
Κεφάλαιο 3 : Βόρεια κλιτύς Ακροπόλεως
Κεφάλαιο 5 : Αγορά
Αθήνα 