Η Νότια Κλιτύς της Ακρόπολης αποτέλεσε από νωρίς πόλο έλξης για τους κατοίκους της Αθήνας λόγω της μορφολογίας του εδάφους της και της φυσικής προστασίας που τους παρείχε, καθώς και της ύπαρξης πηγών με πόσιμο νερό. Από τους αρχαϊκούς χρόνους και για πολλούς αιώνες, η ανέγερση στη νότια πλευρά της Ακρόπολης σημαντικών ιερών και θεατρικών οικοδομημάτων της προσέδωσαν μεγάλη θρησκευτική, πολιτιστική και πνευματική σημασία.
1. Θέατρο Ηρώδου Αττικού
2. Στοά Ευμένους
3. Χορηγικό Μνημείο Νικία
-. Χαλκουργεία
4. Θέατρο του Διονύσου
5. Ιερό Διονύσου Ελευθερέως
6. Ωδείο Περικλή
7. Σπηλιά Αγραύλου
8. Χορηγικό Μνημείο Θρασύλλου
9. Χορηγικοί κίονες
10. Ασκληπιείο
11. Μικροί ναοί
12. Ιερό του Αιγέα
-. Ιερό Νύμφης
-. Ιερό Νύμφης
-. Οικία Πρόκλου Λυκίου
1. Θέατρο Ηρώδου Αττικού
Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού ή Ηρώδειο, είναι αρχαίο ωδείο της ρωμαϊκής περιόδου, στη νοτιοδυτική πλαγιά της Ακρόπολης.
Χτίστηκε από το Ηρώδη τον Αττικό, έναν πλούσιο Αθηναίο της εποχής εκείνης, τον 2ο αι. κχ., προς τιμήν της συζύγου του Ασπασίας Αννίας Ρηγίλλης, η οποία πέθανε το 160 κχ.
Χτίστηκε μουσικές εκδηλώσεις και για αυτό ονομάστηκε Ωδείο. Η ανάγκη της ανέγερσής του προέκυψε μετά την κατάρρευση του Ωδείου τον Αγρίππα στην αρχαίας Αγοράς και του παλαιότερου Ωδείου του Περικλή, που είχε πυρπολήσει ο Σύλλας το 85 πκχ.
Ο χώρος για το κοινό είχε 32 σειρές από μαρμάρινες κερκίδες και η χωρητικότητά του ήταν 5000 περίπου θεατών. Το ωδείο ήταν στεγασμένο με ξύλινη οροφή από ξύλο κέδρου.
Το Ωδείο λειτούργησε μόνο 105 χρόνια, καθώς το 267 ΚΧ. καταστράφηκε από τους Ερουλους επιδρομείς.
2. Στοά Ευμένους
Η Στοά του Ευμένους δωρήθηκε στην πόλη από τον Ευμένης Β’ της Περγάμου, αδελφό του Αττάλου, γύρω στο 160 πκχ.
Το μήκος της στοάς ήταν 190 m (σήμερα έχει μήκος 163 m). Σκοπός της στοάς ήταν να παρέχει καταφύγιο στους θεατές που περίμεναν να μπουν στο θέατρο του Διονύσου, αλλά και ως αποθηκευτικός χώρος για τα σκηνικά του θεάτρου. Κατασκευάστηκε στα πρότυπα της αρχιτεκτονικής της Περγάμου από μάρμαρο της Ανατολίας. Τα δομικά στοιχεία της στοάς προκατασκευάστηκαν στην Πέργαμο και στάλθηκαν έτοιμα στην Αθήνα. Η δωρεά του Ευμένη έγινε στα πλαίσια της επέκτασης της διπλωματικής επιρροής του βασιλείου των Ατταλιδών στις ελληνικές πόλεις καθώς αυξανόταν η δύναμη και ο πλούτος του.
3. Χορηγικό Μνημείο Νικία
Το χορηγικό μνημείο του Νικία έχει σχήμα μικρού δωρικού ναού, με έξι κίονες στην πρόσοψη και αετώματα στις δύο στενές πλευρές.
Κατά την Βυζαντινή κυριαρχία στην Αθήνα, το μνημείο αποσυναρμολογήθηκε και μεγάλος αριθμός από τα αρχιτεκτονικά του μέλη μεταφέρθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της πύλης της Ακρόπολης, πύλη Belué.
Εκεί διατηρείται ακόμη η χορηγική επιγραφή χαραγμένη στα επιστύλια της πρόσοψης που αναφέρει τον Νικία γιο του Νικόδημου, ο οποίος κέρδησε διδάσκοντας τον χορό των παίδων επί άρχοντος Νεαίχμου (320/19 πκχ.).
Κύρια όψη πύλης Belué, με τους λίθους του επιστυλίου με την χορηγική επιγραφή.
-. Χαλκουργεία
Ο χώρος δυτικά του Ασκληπιείου αποτέλεσε κατά την αρχαιότητα (5ος-4ος αι. πκχ.) τόπο βιομηχανικής εγκατάστασης. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει συνολικά τέσσερις λάκκους σκαμμένους στο μαλακό βράχο της Ακρόπολης (κιμηλιά), που σχετίζονται με τη διαδικασία χύτευσης χάλκινων αγαλμάτων. Οι δύο μεγαλύτεροι λάκκοι (Α και Δ) βάθους 2,80 μ. φέρουν κλίμακες πρόσβασης και εγκαταστάσεις στο εσωτερικό τους.
4. Θέατρο του Διονύσου
Το θέατρο του Διονύσου ήταν ο σημαντικότερος υπαίθριος θεατρικός χώρος στην αρχαία Αθήνα. Αποτελούσε μέρος του ιερού του Ελευθερέως Διονύσου που βρισκόταν στις ΝΑ παρυφές της Ακρόπολης και υπήρξε ο βασικός τόπος παράστασης του αττικού δράματος, αφού φιλοξενούσε τα Μεγάλα Διονύσια, την μεγαλύτερη θεατρική γιορτή της πόλης των Αθηνών. Οι σωζόμενες τραγωδίες και κωμωδίες του 5ου και του 4ου αι. πκχ. γράφτηκαν για να παιχτούν σε αυτόν τον χώρο.
Το θέατρο του Διονύσου θεμελιώθηκε τον 6ο αι. πκχ. από τον Πεισίστρατο, που με τα τότε δεδομένα θεωρείται γιγάντιο τεχνικό έργο.
5. Ιερό Διονύσου Ελευθερέως
Το ιερό του Διονύσου Ελευθερέως διαμιουργήθηκε τον 6ο αι. πκχ. από τον Πεισίστρατο, την εποχή που η λατρεία του θεού εισήχθη στην Αθήνα από την βοιωτική πόλη Ελευθερές.
Στο εσωτερικό του ιερού υπήρχε το λατρευτικό ξόανο του θεού, που μετέφερε από τις Ελευθερές στην Αθήνα ο ιερέας Πήγασος πρώτος λειτουργός του ιερού.
Τον 5ο αι. πκχ. ο Αθηναίος στρατηγός Νικίας στο ίδιο σημείο έκτισε έναν νεώτερο και μεγαλύτερο ναό του Διονύσου. Ο νέος ναός ήταν πρόστυλος και στον σηκό του στέγαζε το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού, έργο του γλύπτη Αλκαμένους.
Στην βόρεια πλευρά του ιερού υπήρχε μια επιμήκης δωρική στοά (63 x 9,5 μ) βοηθητικού χαρακτήρα. Στα χρόνια του Λυκούργου ένα τείχος περιέβαλε ολόκληρο το ιερό, και πληθώρα αναθημάτων κοσμούσαν τον χώρο του.
6. Ωδείο Περικλή
Το Ωδείον χτίστηκε μεταξύ των ετών 447 και 443 πκχ. με πρωτοβουλία του Περικλή και προοριζόταν για να στεγάσει τους μουσικούς αγώνες της εορτής των Παναθηναίων.
Κατά καιρούς εξυπηρέτησε και άλλους σκοπούς, λειτουργώντας ως δικαστήριο, ως αίθουσα διαλέξεων των φιλοσόφων, ακόμα και ως χώρος δοκιμών των θεατρικών παραστάσεων των Μεγάλων Διονυσίων.
Το 86 πκχ. πριν από την επιδρομή του Σίλλα, οι Αθηναίοι κατέστρεψαν το Ωδείο προκειμένου να μην επιτρέψουν στους Ρωμαίους να ανέβουν στην Ακρόπολη χρησιμοποιώντας τα ξύλινα δοκάρια του. Το έτος 67 πκχ. το Ωδείο επισκευάστηκε και ανοικοδομήθηκε από τον ηγεμόνα της Καππαδοκίας Αριοβαζάρνη Β΄ Φιλοπάτωρα.
7. Σπηλιά Αγραύλου
Μπροστά από την ανατολική σπηλιά βρέθηκε τυχαία μια επιγραφή, στο ίδιο σημείο που είχε στηθεί στην αρχαιότητα. Πρόκειται για ένα ψήφισμα της Εκκλησίας του Δήμου του 247 πκχ., επί Πολυεύκτου άρχοντα, όπου τιμάται η ιέρεια του ιερού της Αγραύλου, Τιμοκρίτη. Η επιγραφή τελειώνει με την απόφαση να γραφεί σε λίθινη στήλη και να στηθεί μπροστά στο ιερό της Αγραύλου.
Με το πολύτιμο αυτό εύρημα είμαστε σίγουροι πως η σπηλιά αυτή είναι της Αγραύλου.
Η Άγραυλος, κόρη του Κέκροπος, ήταν η πιο αγαπημένη βασιλοπούλα των Αθηναίων που εξελίχθηκε σε σημαντική θεότητα. Μπροστά στο επιβλητικό ιερό της ορκίζονταν κι έπαιρναν τα όπλα (ασπίδα και δόρυ) οι δεκαοκτάχρονοι Αθηναίοι.
8. Χορηγικό Μνημείο Θρασύλλου
Το μνημείο του Θρασύλλου (320 πκχ.) είχε την μορφή ενός μαρμάρινου ναΐσκου με δίφυλλη θύρα και κάλυπτε την είσοδο του σπηλαίου επάνω από το θέατρο του Διονύσου.
Το μνημείο στο επιστήλιό του έφερε την επιγραφή του Θρασύλλου, ενώ στην ζωφόρο υπήρχαν ανάγλυφοι στέφανοι ελιάς και στο κέντρο ένας από κισσό.
Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπήρχε σκαλισμένη η παράσταση του φόνου των Νιοβιδών από τον Απόλλωνα και την Άρτεμη, καθώς και το άγαλμα του Διονύσου.
Λόγω μεγέθους και θέσης το μνημείο ήταν ορατό από πολύ μακριά, γι΄ αυτό ο Θράσυλλος, παρ΄ ότι μέγας χορηγός, είχε θεωρηθεί πολύ ματαιόδοξος.
Όταν οι χριστιανοί επικράτησαν στην Αθήνα το μνημείο μετατράπηκε σε εκκλησία της Παναγίας Σπηλιώτισσας, αφού κατάστρεψαν τον διάκοσμο και τα αγάλματά του.
Το μνημείο σχεδόν ακέραιο ως το 1827, καταστράφηκε στον στον βομβαρδισμό του Κιουταχή κατά την πολιορκία του Ιερού Βράχου.
Αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν αργότερα για την ανέγερση της ρωσικής εκκλησίας.
9. Χορηγικοί κίονες
«Οι δύο κίονες κατασκευάστηκαν στα τέλη της κλασικής – αρχές της ελληνιστικής εποχής και αποτελούν εξαίρετα έργα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, τόσο όσον αφορά στον εξαιρετικά πρωτότυπο και ανεπανάληπτο σχεδιασμό τους, όσο και στην υψηλή κατασκευαστική τους ποιότητα».
Από τους δύο ο ανατολικός κίονας είναι ψηλότερος (10,27 μ), στηρίζεται σε κρηπίδα (2,41 μ) και έχει κυματιοφόρο βάση με δυο σπείρες, έξι σπονδύλους και τριγωνικό κιονόκρανο κορινθιακού ρυθμού, το οποίο παρ΄ ότι έχει υποστεί σοβαρά πλήγματα από οβίδες διατηρεί την εξαιρετική ομορφιά του και σε κάποια σημεία το αρχικό του χρώμα: γαλάζιο και κόκκινο.
Ο δυτικός κίονας έχει ύψος 8,79 μ και ύψος της κρηπίδας 1,89 μ, αποτελείται από πέντε αρράβδωτους σπονδύλους με κιονόκρανο όμοιο με αυτό του ανατολικού κίονα αλλά μικρότερο. Η κατάσταση διατήρησής του όμως είναι πολύ καλύτερη του ανατολικού.
10. Ασκληπιείο
Το Ασκληπιείο ήταν ιερό προς τιμή του Ασκληπιού και της κόρης του Υγείας, κτίσθηκε το 420 πκχ. από τον Αθηναίο πολίτη Τηλέμαχο τον Αχαρνέα.
Το χρονικό της ίδρυσης του ιερού αναγράφεται στο «αμφίγλυφο του Τηλέμαχου», μία στήλη με ανάγλυφες παραστάσεις που απεικονίζουν την άφιξη του θεού στην Αθήνα από την Επίδαυρο.
Το συγκρότημα του ιερού περιελάμβανε εκτός από τον ναό και τον βωμό στον Ασκληπιό, την διόροφη Δωρική Στοά που χρησίμευε ως κοιμητήριο των ασθενών, και την Ιωνική Στοά που χρησίμευε ως κατάλυμα και εστιατόριο των ιερέων και των επισκεπτών του Ασκληπιείου.
11. Μικροί ναοί
Δίπλα από το Ασκληπιείο, κατασκευάστηκε πλήθος μικρών ναών και ιερών, μεταξύ των οποίων τα παρακάτω.
Από δεξιά προς τα αριστερά: Το πρώτο κτίριο με την κεραμοδκεπή ήταν μία κρήνη η οποία είχε ήδη κατασκευαστεί από τους αρχαϊκούς χρόνους.
Μπροστά του βρίσκονται δύο ναοί. Ο δεύτερος είναι ο ναός της Θέμιδος.
Στη συνέχεια είναι ο ναός της Αφροδίτης Πανδήμου και πιο πέρα ο ναός της Γης Κουροτρόφου.
Στο βάθος κάτω ακριβώς από τον ναό της Νίκης στην Ακρόπολη, βρισκόταν το ιερό του Αιγέα.
-. Ιερό Νύμφης
Το Ιερό βρίσκεται στο «πάρκο» του Ηρωδείου, στα αριστερά των σκαλιών της εισόδου του.
Στο ιερό της Νύμφης που ήταν προστάτιδα του Γάμου βρέθηκαν πολλά αγγεία και θραύσματα αγγείων που τα χρησιμοποιούσαν οι νεόνυμφοι για να πάρουν νερό από την πηγή Καλλιρόη, για το γαμήλιο λουτρό που συμβόλιζε τον εξαγνισμό και την ευγονία. Τα αγγεία αυτά εκτίθενται στο μουσείο της Ακρόπολης.
-. Ρωμαϊκή Δεξαμενή
Η δεξαμενή βρίσκεται κοντά στο Ηρώδειο, στα δεξιά των σκαλιών της εισόδου του, και υποστήριζε, με παροχή νερού, την λειτουργία του θεάτρου και την Ακρόπολη.
-. Οικία Πρόκλου Λύκιου
Στο μέσο του πεζόδρομου Διονυσίου Αρεοπαγίτου βρισκόταν η οικία του φιλοσόφου και τελευταίου διευθυντή της Πλατωνικής Ακαδημίας, την οποία έκλεισε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός (529 κχ.).
Η επισήμανση της οικίας του Πρόκλου, έχει γίνει με την καταγραφή του περιγράμματος της οικίας, σε ένα κομμάτι του πεζόδρομου, το οποίο προεξέχει της επιφανείας του.
Η οικία και η σχολή του Πρόκλου κατεχώθηκαν, προκειμένου να μην πειραχθούν ο δρόμος και τα γύρω από την περιοχή οικήματα (εκκλησία Αγ. Σοφίας, λέσχη προσκόπων κλπ.
Επιλογές :
Αρχική σελίδα : Αρχαιολογικοί χώροι της Αθήνας
Κεφάλαιο 2 : Νότια κλιτύς Ακροπόλεως
Κεφάλαιο 4 : Νότιοι Λόφοι
Αθήνα 